Gỗ mán đỉa được thương lái lén lút thu mua với giá rất cao, tính tiền theo cân. Ảnh: Internet
Gỗ mán đỉa đang trở thành cái tên được nhắc đến nhiều tại các vùng rừng tự nhiên Quảng Trị khi giá thu mua tăng đột biến trong thời gian ngắn. Loại gỗ này vốn mọc rải rác trong rừng thứ sinh, trước đây hầu như không được chú ý và chỉ sử dụng cho các mục đích dân dụng đơn giản.
Theo giới chuyên môn, gỗ mán đỉa có tên khoa học là Archidendron clypearia, còn được gọi bằng nhiều tên khác như giác, khét hay mán đỉa trâu. Cây thường cao từ 18 đến gần 20 mét, thân thẳng, phân cành ngang. Lá cây có nhiều tầng cuống với các lá chét nhỏ, mặt dưới phủ lông mịn màu nâu vàng. Hoa mán đỉa nhỏ, mọc thành chùm, màu vàng nhạt; quả xoắn, bên ngoài màu cam, bên trong đỏ, chứa nhiều hạt.
Về đặc tính gỗ, mán đỉa có màu vàng nâu nhạt, thớ gỗ thẳng, mịn, tỷ trọng trung bình, gỗ mềm và nhẹ, dễ gia công. Trong gỗ có tinh dầu tự nhiên giúp khả năng chống mối mọt ở mức khá, nhưng độ bền không cao nên thường phải sấy và tẩm trước khi sử dụng lâu dài. Chính vì đặc điểm này, mán đỉa từng chỉ được dùng làm khung cửa, trụ mỏ, đồ nội thất bình dân, ván ghép hoặc sản phẩm thủ công giá rẻ.
Sự thay đổi bắt đầu khi thương lái Trung Quốc thu mua gỗ mán đỉa với mức giá cao bất thường, tính theo kilogram thay vì theo khối như các loại gỗ thông thường. Giá thu mua dao động từ 1 đến 3 triệu đồng/kg, phụ thuộc vào màu sắc và hàm lượng tinh dầu trong gỗ. Những khối gỗ có lõi nâu đỏ, vân sẫm và mùi thơm nhẹ thường được trả giá cao hơn.
Theo mô tả từ hoạt động buôn bán gỗ tại địa phương, trước đây mán đỉa mọc nhiều trong rừng nhưng ít ai khai thác do giá trị kinh tế thấp. Việc giá thu mua tăng mạnh khiến nhiều người coi mán đỉa là “lộc rừng”, kéo theo tình trạng tự ý vào rừng chặt hạ, vận chuyển gỗ trái phép, gây sức ép lớn lên các khu rừng tự nhiên.
Cơn sốt gỗ mán đỉa trước hết để lại nguy cơ suy kiệt nguồn tài nguyên rừng. Loài cây này không phân bố dày, chủ yếu mọc rải rác, nên khi bị khai thác theo phong trào sẽ rất khó phục hồi. Một khi nguồn cây trưởng thành bị chặt hạ hàng loạt, hệ sinh thái rừng thứ sinh có thể mất đi sự cân bằng vốn có.
Hệ lụy tiếp theo là nguy cơ gia tăng vi phạm pháp luật lâm nghiệp và mất an ninh trật tự ở vùng rừng núi. Việc người dân tự phát vào rừng khai thác, vận chuyển và mua bán gỗ trái phép có thể hình thành các điểm nóng về tranh chấp, xung đột lợi ích, đồng thời tạo thêm gánh nặng cho lực lượng kiểm lâm và chính quyền địa phương.
Về lâu dài, khi nguồn gỗ mán đỉa cạn kiệt, giá trị kinh tế mà người dân kỳ vọng sẽ nhanh chóng biến mất, trong khi rừng tự nhiên phải mất nhiều năm, thậm chí hàng chục năm để phục hồi. Khi đó, thiệt hại không chỉ dừng ở tài nguyên gỗ mà còn ảnh hưởng đến đất rừng, đa dạng sinh học và sinh kế bền vững của cộng đồng sống dựa vào rừng.
Thực tế cho thấy, từ một loại gỗ tạp ít giá trị, mán đỉa đã bị đẩy lên thành “vàng rừng” chỉ trong thời gian ngắn. Nếu không kiểm soát chặt chẽ hoạt động thu mua và đầu ra thị trường, cơn sốt này có nguy cơ để lại những hậu quả lâu dài cho rừng tự nhiên, lớn hơn rất nhiều so với lợi ích kinh tế trước mắt./.
nguonluc