Khó khăn nhưng kinh tế vĩ mô vẫn ổn định
Theo báo cáo kinh tế - xã hội 9 tháng đầu năm 2021 được Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) công bố ngày 29/9, tổng sản phẩm trong nước (GDP) quý III/2021 ước tính giảm 6,17% so với cùng kỳ năm trước, là mức giảm sâu nhất kể từ khi Việt Nam tính và công bố GDP quý đến nay.
Tính chung 9 tháng năm 2021, GDP chỉ tăng 1,42% so với cùng kỳ năm trước do dịch Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng tới mọi lĩnh vực của nền kinh tế, nhiều địa phương kinh tế trọng điểm phải thực hiện giãn cách xã hội kéo dài để phòng chống dịch bệnh.
Theo đánh giá của bà Nguyễn Thị Hương - Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn còn diễn biến phức tạp, tuy nhiên bức tranh kinh tế - xã hội Việt Nam 9 tháng năm 2021 vẫn duy trì được mức tăng trưởng dương và đạt được một số kết quả tích cực trên các lĩnh vực là do sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự chỉ đạo, điều hành kịp thời, quyết liệt, sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và nỗ lực của các cấp, các ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và Nhân dân cả nước.
"Nền kinh tế duy trì được mức tăng trưởng dương 1,42% tuy không phải là mức tăng trưởng cao nhưng an sinh xã hội được đảm bảo, kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát", bà Hương đánh giá.
Ở khía cạnh khác, kinh tế Việt Nam cũng đã có một số tín hiệu tích cực cho quý IV và cả năm nay khi tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa 9 tháng vẫn duy trì tốc độ tăng cao, đạt 483,17 tỷ USD, tăng 24,4% so với cùng kỳ năm trước; thâm hụt cán cân thương mại hàng hóa giảm từ mức 3,71 tỷ USD tính đến hết tháng 8 xuống còn 2,13 tỷ USD tính đến hết tháng 9.
Doanh nghiệp lạc quan hơn về tình hình kinh doanh trong quý cuối năm
Bên cạnh đó, kết quả điều tra xu hướng kinh doanh do Tổng cục Thống kê thực hiện cho thấy, dự báo chung quý IV/2021, đa số doanh nghiệp nhận định tình hình sản xuất, kinh doanh tốt hơn và giữ ổn định. Tỷ lệ doanh nghiệp dự báo khó khăn hơn giảm xuống.
Lãnh đạo Tổng cục Thống kê cho rằng, bước sang quý IV, kinh tế - xã hội nước ta còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhất là nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn nên chịu tác động đan xen nhiều mặt bởi tình hình kinh tế quốc tế ngày càng phức tạp, khó lường.
Mặc dù tiêm chủng vắc xin Covid-19 được nhiều nước trên thế giới triển khai mạnh mẽ nhưng nguy cơ phục hồi của kinh tế thế giới vẫn mong manh, việc gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu còn hiện hữu, ảnh hưởng tới các ngành thương mại, du lịch, vận tải, tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm gia tăng sẽ ảnh hưởng đến an sinh xã hội.
Vì thế, theo đại diện Tổng cục Thống kê, để đạt mục tiêu kinh tế xã hội năm 2021 ở mức cao nhất có thể, cần sự chung sức, đồng lòng của Chính phủ, doanh nghiệp và người dân.
Theo dự báo, tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2021 có thể diễn biến theo hai kịch bản. Cụ thể, GDP năm nay có thể đạt mức 3% nếu tăng trưởng quý IV đạt 7,1% hoặc GDP năm 2021 có thể đạt 2,5% nếu tăng trưởng kinh tế quý IV/2021 đạt 5,3%, mức này khả thi hơn.
Đánh giá về khả năng phục hồi kinh tế từ nay đến cuối năm, TS. Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia cho rằng, tình hình kinh tế trong quý cuối năm có thể khởi sắc trở lại do các hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư và tiêu dùng lâu nay bị kìm nén sẽ tăng trưởng tốt khi dần trở lại trạng thái bình thường mới.
Mặc dù vậy, ông Lực cũng cho rằng, mức tăng trưởng kinh tế từ nay đến cuối năm phụ thuộc nhiều vào khả năng kiểm soát dịch bệnh, tiến độ tiêm vắc xin, cũng như việc thực thi hiệu quả mở cửa nền kinh tế và chống dịch theo mô hình mới từ mục tiêu “không có Covid-19” sang thích ứng an toàn, linh hoạt và kiểm soát hiệu quả dịch bệnh.
Kinh tế chờ sức bật sau “cơn bĩ cực”
Tương tự, chuyên gia kinh tế, TS. Võ Trí Thành cũng cho rằng, triển vọng hồi phục kinh tế từ nay đến cuối năm và cả năm sau phụ thuộc vào khả năng khống chế dịch hiệu quả, từ đó hỗ trợ tích cực cho ba động lực tăng trưởng kinh tế gồm đầu tư công, xuất nhập khẩu và tiêu dùng tư nhân.
Theo ông Thành, chúng ta cần có kế hoạch phản ứng phù hợp, trong đó, đẩy mạnh tiêm vắc xin được coi là cần thiết nhất trong bối cảnh xác định sống chung với dịch. Mặt khác, ở các địa phương giãn cách kéo dài, doanh nghiệp và người dân gần như đã cạn kiệt nguồn lực nên cần có cách làm phù hợp để khôi phục sức chống chịu.
Mức tăng trưởng kinh tế từ nay đến cuối năm phụ thuộc nhiều vào khả năng kiểm soát dịch bệnh
Vị chuyên gia kinh tế cũng nhấn mạnh một yếu tố đặc biệt khác là các giải pháp hỗ trợ người dân, doanh nghiệp hồi phục phải được xây dựng trong bối cảnh dư địa chính sách tài khóa và tiền tệ không còn nhiều nên cần hết sức cân nhắc về hiệu quả thực thi.
Một yếu tố khác để tin vào triển vọng của kinh tế Việt Nam là dù 9 tháng năm 2021 số dự án đầu tư nước ngoài cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư giảm 37,8% với 1.212 dự án mới được cấp, nhưng vốn đăng ký của các dự án này đạt gần 12,5 tỷ USD, tăng 20,6% so với cùng kỳ. Điều đó cho thấy quy mô của dự án FDI tăng lên.
Mặt khác, dù vốn đăng ký mới giảm nhưng tổng vốn đăng ký tăng thêm lại đạt trên 6,4 tỷ USD, tăng tới 25,6% so với cùng kỳ. Đây là chỉ báo cho thấy những nhà đầu tư đã hiện diện ở Việt Nam tiếp tục đặt niềm tin vào kế hoạch sản xuất kinh doanh ở Việt Nam.
Trong báo cáo cập nhật kinh tế vĩ mô tháng 9/2021 mới đây, Ngân hàng Thế giới (WB) đã đưa ra nhận định dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam cho thấy lòng tin vào nền kinh tế vẫn được duy trì và nhà đầu tư ngoại vẫn tin tưởng vào triển vọng của nền kinh tế Việt Nam.
Theo chuyên gia WB, lý do là nền kinh tế Việt Nam vẫn nằm trong số các quốc gia tăng trưởng tốt khi phần lớn các quốc gia khác suy giảm kinh tế nghiêm trọng. Đó là dấu hiệu của khả năng phục hồi, cho thấy các nền tảng cơ bản của nền kinh tế Việt Nam là vững chắc và bền vững.
Có thể nói, ở thời điểm hiện tại, môi trường đầu tư kinh doanh ở Việt Nam trước mắt vẫn có một số điểm tích cực giúp giữ chân nhà đầu tư. Tuy nhiên, với tình hình diễn biến phức tạp của dịch bệnh hiện nay, đặc biệt là ở các tỉnh phía Nam, nhiều doanh nghiệp đã phải cắt giảm công suất tối đa, thậm chí là đóng cửa tạm thời do không đáp ứng được yêu cầu phòng dịch của chính quyền địa phương (đặc biệt là yêu cầu bố trí sản xuất theo phương án “3 tại chỗ”).
Một số doanh nghiệp hiện đang buộc phải chịu lỗ để thực hiện phương án “3 tại chỗ” nhằm đảm bảo tiến độ các đơn hàng đã ký kết, tuy nhiên do sức ép về tài chính, các doanh nghiệp sẽ không thể bảo đảm sản xuất trong dài hạn. Đồng thời, nguy cơ thiếu hụt lao động sau khi phục hồi kinh tế cũng ảnh hưởng rất lớn đến việc khôi phục hoạt động của các doanh nghiệp.
Từ đó, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với nguy cơ khách hàng quốc tế sẽ dừng, huỷ đơn hàng để chuyển sang nước khác. Sức mua trong nước giảm, chuỗi cung ứng thay đổi, vấn đề mất lao động, tuyển dụng lại lao động… đều làm tăng chi phí đầu tư, từ đó làm giảm triển vọng của nhà đầu tư.
Vì vậy, việc buộc phải thích ứng với tình hình mới, nối lại chuỗi sản xuất bên cạnh công tác kiểm soát dịch bệnh cần được ưu tiên và nỗ lực thực hiện lúc này. Trong đó, các địa phương phải thống nhất được phương án lưu thông, nới lỏng đi lại trong điều kiện cho phép.
Theo giới chuyên gia, do tính chất gắn kết chặt chẽ, hữu cơ, liên tục của chuỗi sản xuất và chuỗi giá trị các ngành công nghiệp trên thế giới, nếu Việt Nam không thể tận dụng cơ hội từ sự phục hồi kinh tế của các thị trường lớn và đánh mất các đơn hàng cung ứng cho các quốc gia này trong thời gian tới, sẽ tạo điều kiện cho quốc gia khác thay thế Việt Nam trong chuỗi sản xuất toàn cầu.
Trong trường hợp gián đoạn chuỗi giá trị toàn cầu, các nhà mua hàng và sản xuất lớn sẽ tìm kiếm sự bù đắp thiếu hụt chuỗi cung ứng từ quốc gia khác. Việc quay trở lại chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ cực kỳ khó khăn và cần phải có quá trình lâu dài.
Vì thế, Nhà nước cần tiếp tục triển khai hiệu quả cơ chế, chính sách, giải pháp hỗ trợ người dân, người lao động, doanh nghiệp chống chịu, vượt qua khó khăn, ổn định và phục hồi sản xuất trong những tháng cuối năm.
"Từng bước mở cửa nền kinh tế, tập trung nguồn lực khôi phục lại hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đây là yêu cầu cấp thiết để tránh tác động dài hạn đến động lực tăng trưởng của nền kinh tế, làm suy giảm, cạn kiệt sức chống chịu của doanh nghiệp, người dân trong bối cảnh nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh, giãn cách xã hội kéo dài", chuyên gia kinh tế đánh giá.
Văn Thành Nhân - TTTĐ