Sáng 4/10, Bộ Tư pháp và Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội đã phối hợp tổ chức Hội thảo phát triển văn hóa và giáo dục Thủ đô. Phó Chủ tịch Thường trực UBND Thành phố Lê Hồng Sơn và Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật Bộ Tư pháp Nguyễn Hồng Tuyến đồng chủ trì Hội thảo.
Bố trí tối thiểu 2% tổng chi ngân sách hằng năm cho văn hóa
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ tịch Thường trực UBND Thành phố Lê Hồng Sơn nhấn mạnh, Thủ đô có bề dày hàng nghìn năm văn hiến, và chỉ có Thủ đô thì trong Nghị quyết 15, Bộ Chính trị mới đặt là văn hiến. Đó là đặc trưng, tiềm năng, thế mạnh của Thủ đô, phải phát huy như thế nào?
“Chúng tôi mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học có những góc nhìn đa chiều giúp cho Thủ đô có những chính sách và hoạch định được các chính sách này vào trong luật”, Phó Chủ tịch Thường trực UBND Thành phố nói.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND Thành phố Lê Hồng Sơn phát biểu khai mạc Hội thảo.
Hội thảo đã nghe bà Phạm Thị Lan Anh, Trưởng phòng Quản lý di sản văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội trình bày đề xuất chính sách phát triển văn hóa của Thủ đô.
Theo đó, Thành phố bố trí tối thiểu 2% tổng chi ngân sách hằng năm để chi đầu tư cho văn hóa, kết hợp với huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực xã hội nhằm nghiên cứu, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Ưu tiên đầu tư nghiên cứu, bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ mai một, bảo tồn, tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích, các công trình kiến trúc có giá trị văn hóa, lịch sử trên địa bàn Thủ đô. Khuyến khích sáng tạo, phát triển giá trị văn hóa tinh thần mới dựa trên di sản; đảm bảo hài hoà với phát triển kinh tế, giáo dục, du lịch văn hóa.
Khuyến khích người dân, doanh nghiệp đủ điều kiện đầu tư vào các ngành công nghiệp văn hóa bằng quy định ưu đãi đầu tư cao hơn mức ưu đãi đầu tư trong các luật hiện hành. Cụ thể, ưu đãi về giao đất, cho thuê đất, giảm tiền sử dụng đất, hỗ trợ thủ tục thành lập doanh nghiệp nhằm khuyến khích cá nhân, tổ chức đầu tư phát triển các ngành công nghiệp văn hóa; áp dụng thuế suất 5% hoặc miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với thu nhập của doanh nghiệp đầu tư trong các ngành công nghiệp văn hóa.
Thủ đô được quy định chính sách hỗ trợ, đãi ngộ, tôn vinh đối với nghệ nhân di sản văn hóa phi vật thể; hỗ trợ nghệ nhân bảo vệ, truyền dạy cho đội ngũ kế cận, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng ở trong nước và ở nước ngoài. Mức hỗ trợ cao hơn mức Trung ương quy định theo khả năng cân đối ngân sách của Thủ đô.
Bà Phạm Thị Lan Anh trình bày đề xuất chính sách phát triển văn hóa của Thủ đô.
Đồng thời, Thành phố được lập Quỹ bảo vệ di sản và phát triển văn hóa Thủ đô để đầu tư cho nghiên cứu, bảo vệ di sản văn hóa, hỗ trợ hoạt động giáo dục, quảng bá và sáng tạo dựa trên di sản văn hóa Thủ đô.
Văn hóa chưa thực sự trở thành nguồn sức mạnh, nguồn động lực
Báo cáo của Thành phố cho thấy, Hà Nội luôn xác định, coi trọng phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là trung tâm trong chính sách phát triển bền vững của Thủ đô. Giai đoạn 2016-2020, chi đầu tư phát triển văn hóa tăng 30% so với thời kỳ trước. Thủ đô Hà Nội là địa phương đầu tiên trong cả nước trở thành thành viên mạng lưới các “Thành phố sáng tạo” của UNESCO.
Với số lượng di tích đứng đầu cả nước gồm 5.922 di tích các loại, trong đó có 5 di sản thế giới, Thành phố đã triển khai và đạt được một số kết quả tích cực trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của Thủ đô; quan tâm tới việc vinh danh các nghệ nhân trong lĩnh vực Di sản văn hóa phi vật thể...
Tuy nhiên, bên cạnh đó, phát triển văn hóa và con người Hà Nội chưa xứng tầm với vai trò, vị thế của Thủ đô, chưa thực sự trở thành nguồn sức mạnh, nguồn động lực cho cho phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế của Thủ đô.
Việc bảo tồn, khai thác, phát huy vai trò của văn hóa trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập chưa tương xứng với các tiềm năng, thế mạnh, bề dày văn hóa lịch sử Thủ đô.
Hệ thống thiết chế văn hóa cả ở cấp Thành phố và cơ sở còn thiếu, chưa đồng bộ; hiệu quả sử dụng chưa cao. Xã hội hóa và huy động, sử dụng nguồn lực xã hội trong lĩnh vực văn hoá còn bất cập. Lĩnh vực văn học nghệ thuật chưa huy động được hết tiềm năng sáng tạo và tâm huyết của trí thức - văn nghệ sỹ, chưa có nhiều tác phẩm xuất sắc. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác văn hóa chưa được chú trọng đúng mức.
Phát triển công nghiệp văn hóa; quảng bá văn hóa và xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh chưa đạt kết quả như mong muốn. Văn hóa ứng xử của người dân trong gia đình và nơi công cộng chuyển biến chưa đồng đều, thiếu bền vững...
“Hợp tác công tư” trong lĩnh vực văn hóa
PGS.TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia cho rằng, Luật Thủ đô cần tạo ra khung pháp lý cho việc hoạch định các chính sách đặc thù đầu tư cho phát triển văn hoá và bảo tồn di sản văn hoá.
PGS.TS Đặng Văn Bài phát biểu tham luận tại Hội thảo.
Hà Nội có nhiều đặc thù và lợi thế về tiềm năng cho phát triển các ngành công nghiệp văn hoá, mà phần lớn các tài nguyên và lợi thế của Hà Nội lại hội tụ trong di sản văn hoá làng, trong các làng nghề và phố nghề. Đó là các khu vực đông đặc các di sản văn hoá đang chịu áp lực rất lớn của quá trình đô thị hoá và xây dựng nông thôn mới. Từ thực tế của Hà Nội, cần xem xét vấn đề đầu tư cho phát triển văn hoá và bảo tồn di sản văn hoá trong chương trình mục tiêu quốc gia về “Đại chấn hưng văn hoá Việt Nam”.
Cho rằng hệ thống sông, hồ của Hà Nội là những yếu tố quan trọng tạo nên sức sống đặc thù ở Thủ đô, PGS. TS Đặng Văn Bài cho rằng, đã đến lúc phải có cơ chế chính sách đặc thù làm sống lại, thức tỉnh các chức năng, thế mạnh của sông Hồng, sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu và sông Nhuệ để tạo lập những cảnh quan sinh thái điển hình dọc theo đôi bờ các dòng sông lớn.
“Với tư cách là thành viên trong hệ thống các thành phố sáng tạo của UNESCO, tôi nghĩ lãnh đạo Thành phố cần đầu tư nhiều hơn nữa cho việc phát triển các ngành công nghiệp văn hoá, trong đó có ưu tiên cho phát triển du lịch văn hoá, du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng trên nền tảng “kinh tế nông nghiệp” ở các vùng quê ở ngoại ô. Đặc biệt là tạo lập các không gian sáng tạo cho phát triển văn hoá”, ông Bài góp ý kiến.
Đồng thời, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia cũng cho rằng, đã đến lúc cần xây dựng cơ chế phù hợp cho việc vận hành mô hình “hợp tác công tư” trong lĩnh vực văn hoá nhằm điều hoà lợi ích của các bên có liên quan: Cơ quan quản lý nhà nước về văn hoá, cộng đồng cư dân địa phương, các doanh nghiệp tư nhân và các nhà khoa học với tư cách tư vấn.
PGS.TS Đỗ Văn Trụ, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam đánh giá cao các đề xuất chính sách phát triển văn hóa của Hà Nội, đặc biệt là việc chi 2% tổng ngân sách Thành phố cho văn hóa là chính sách vượt trội. Tuy nhiên, để chính sách thật sự khả thi, ông Trụ cho rằng, cần làm rõ cơ sở khoa học thực tiễn để đề ra chỉ tiêu chi 2% tổng ngân sách Thành phố cho văn hóa, nêu cụ thể như chi đầu tư cho bảo vệ di sản, chi cho các hoạt động văn hóa của các đoàn thể không...
Phát biểu kết luận Hội thảo, Vụ trưởng Nguyễn Hồng Tuyến đánh giá các ý kiến góp ý của các chuyên gia, nhà khoa học đều tâm huyết, trách nhiệm, thể hiện tình cảm với Hà Nội. Với sự chia sẻ, tham gia ý kiến đánh giá, góp ý của các cơ quan, chuyên gia, nhà khoa học sẽ giúp cho Bộ Tư pháp, thành phố Hà Nội củng cố vững chắc hơn nữa về cơ sở lý luận, thực tiễn cho việc đề xuất chính sách xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) khả thi, đồng bộ, phù hợp với tình hình thực tiễn, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô trong thời gian tới.
Phương Thảo - TTTĐ