Nhân viên y tế mặc đồ bảo hộ tại Bệnh viện chữ thập đỏ Vũ Hán ngày 25/1/2020.
Trong khi một số bác sĩ đưa ra những dự đoán dựa trên những vụ dịch do virus corona tương tự như hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) và hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS), song rất tiếc, câu trả lời ngắn gọn vào lúc này là chưa ai biết chắc chắn chính xác.
Tiến sĩ Michael Ryan, giám đốc điều hành chương trình y tế khẩn cấp của WHO, cho biết, “không có nhà khoa học cũng như không có nhà tiên tri nào trên hành tinh này nói được rằng khi nào dịch sẽ đến đỉnh điểm. Đỉnh dịch sẽ xảy ra khi nó xảy ra”.
Tuy nhiên, các nghiên cứu vẫn đang có những tiến triển. Dưới đây là những gì các nhà khoa học đã biết cho đến nay.
2019-nCoV so với các virus corona khác?
Virus corona mới, lần đầu tiên được phát hiện ở Vũ Hán, Trung Quốc, không giống hệt với SARS hay MERS, nhưng gây ra một số triệu chứng tương tự, bao gồm ho, sốt và khó thở, đôi khi tiến triển thành suy hô hấp nghiêm trọng.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Lancet đã kiểm tra bộ gen của 9 bệnh nhân nhiễm 2019-nCoV, cho thấy virus này có đại đa số cấu trúc di truyền giống với các virus tương tự như SARS có nguồn gốc từ dơi, cho thấy 2019-nCoV có thể bắt nguồn từ dơi trước khi lây sang vật chủ trung gian và sau đó sang người.
Tiến sĩ Trish Perl, trưởng bệnh truyền nhiễm và y học địa lý tại Trung tâm Y tế Tây Nam Đại học Texas, cho biết 2019-nCoV dường như lây lan nhanh hơn SARS. Nghiên cứu trên tạp chí New England Journal of Medicine, dựa trên 425 trường hợp 2019-nCoV được xác nhận đầu tiên ở Vũ Hán, cho thấy số người nhiễm bệnh tăng gấp đôi mỗi tuần trong vài tuần đầu của dịch.
Trong thời gian ngắn kể từ khi virus được phát hiện, số ca mắc được xác nhận ở Trung Quốc đại lục 7,678 vào lúc 9 giờ sáng ngày thứ Năm đã vượt qua con số được thấy trong vụ dịch SARS kéo dài khoảng 6 tháng, làm cho 5.237 người mắc bệnh ở Trung Quốc. và hơn 8.000 trên toàn thế giới.
SARS giết chết khoảng 10% số người mắc bệnh. Trong khi còn quá sớm để nói tỷ lệ tử vong đối với 2019-nCoV sẽ là bao nhiêu, song các chuyên gia hy vọng rằng nó sẽ khá thấp, dựa trên những số liệu ban đầu là khoảng 2%.
Mặc dù có sự tương đồng về virus, tuy nhiên, TS. Perl nói rằng thế giới ngày nay rất khác so với gần hai thập kỷ trước, trong đợt dịch SARS. “18 năm trước, cơ sở hạ tầng và du lịch vào Trung Quốc ít hơn nhiều. Cơ sở hạ tầng càng hiện đại, tất cả các chuyến bay toàn cầu diễn ra ngày này qua ngày khác, thì càng khó tính toán hết các yếu tố”.Ngay cả khi phong tỏa Vũ Hán và hạn chế đi lại trên khắp Trung Quốc, thì toàn cầu hóa vẫn có thể làm thay đổi cuộc chơi, nhất là khi virus đã phát tán trước khi lệnh cấm có hiệu lực.
2019-nCoV lan truyền như thế nào?
Trong khi nghiên cứu về gần như mọi khía cạnh của virus đang diễn ra, các nhà khoa học bắt đầu hiểu thêm được nhiều điều.Các nhà nghiên cứu ban đầu truy nguyên nguồn gốc 2019-nCoV từ một chợ thịt và hải sản ở Vũ Hán, gợi ý rằng nó lây lan qua vật chủ trung gian là động vật hơn là tiếp xúc của người. Lây truyền từ người sang người đã được xác nhận sau đó.
Tờ NEJM cho biết 55% số người bị bệnh trước ngày 1 tháng 1 năm 2020 đã đến chợ này, trong khi chỉ có khoảng 9% những người bị bệnh sau đó có đến chợ - cho thấy hiện virus đang lây từ người, mặc dù chưa hoàn toàn rõ theo cách nào.
Theo TS Jeanne Marrazzo, trưởng khoa bệnh truyền nhiễm tại Đại học Alabama ở Birmingham “Thông số chính chúng ta cần phải hiểu để có được ước tính tốt hơn là liệu bệnh có lây khi không có triệu chứng hay không. Cả SARS lẫn MERS đều không, vì vậy hãy hy vọng loại virus này cũng hoạt động như vậy”.
Các bệnh lây khi không có triệu chứng khó kiểm soát hơn, vì mọi người có thể vô tình làm lây bệnh khi đi du lịch hoặc tham dự các sự kiện công cộng. Chưa có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy người nhiễm bệnh có thể lây 2019-nCoV trước khi các triệu chứng xuất hiện, mặc dù một số báo cáo ở Trung Quốc có đề xuất khác.2019-nCoV có vẻ lây truyền qua các giọt dịch hô hấp và tiếp xúc gần, hơn là vì mầm bệnh bám trên bề mặt hoặc di chuyển trong không khí, theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC).
Theo báo cáo của NEJM, virus mới có thời gian ủ bệnh trung bình, nghĩa là thời gian từ khi phơi nhiễm đến khi triệu chứng khởi phát - khoảng 5 ngày, mặc dù có thể lâu hơn. Virus có thể lây truyền đủ để một bệnh nhân ốm trung lây nhiễm cho khoảng 2 người khác – đủ để dịch tiếp tục diễn ra, nhưng ít hơn nhiều so với dự đoán của một số virus. Ví dụ, một người mắc bệnh sởi có thể lây nhiễm cho hơn 10 người.
2019-nCoV được điều trị như thế nào?
Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu hoặc vắc-xin cho virus, mặc dù các nhà nghiên cứu đang làm việc để đẩy nhanh các liệu pháp thử nghiệm. Một nghiên cứu được công bố trên Lancet cho thấy, trong số khoảng 100 bệnh nhân nhập viện ở Trung Quốc để điều trị 2019-nCoV, nhiều người đã được nhận các liệu pháp như thuốc chống virus và oxy. Khoảng một phần ba số bệnh nhân đã được xuất viện vào thời điểm nghiên cứu được viết.
Dịch sẽ kéo dài bao lâu?
Chưa rõ. Nếu căn cứ vào SARS, dịch có thể kéo dài thêm nhiều tháng nữa, mặc dù phản ứng về sức khỏe cộng đồng ở Trung Quốc đã nhanh hơn rất nhiều trong thời gian này, có nghĩa là tình hình có thể được kiểm soát hiệu quả hơn.
Việc kiểm dịch có thể giúp hạn chế sự lây lan của virus trên phạm vi quốc tế, nhưng điều đó cũng có nghĩa là dịch bệnh có thể trở nên dữ dội hơn ở khu vực Vũ Hán so với nếu không kiểm dịch. “Bạn tạo ra một tình huống mà việc cung cấp vật tư và nhân lực vào thành phố có thể thực sự khó khăn. Điều này có thể trở thành cơn ác mộng về khía cạnh nhân đạo”.
Thêm vào đó, một số người đến và đi khỏi Vũ Hán trước khi những hạn chế được đặt ra, góp phần vào phạm vi địa lý của bệnh.
Một bài báo vào ngày 24 tháng 1 ước tính rằng, ngay cả khi việc đến và đi khỏi Vũ Hán giảm 99%, nó sẽ chỉ làm giảm số nhiễm bên ngoài thành phố khoảng 25%.
Cho đến nay, virus đã xuất hiện ở nhiều quốc gia, mặc dù việc lây truyền từ người sang người ở những địa điểm thứ cấp này dường như bị hạn chế.
“Trong hầu hết các trường hợp, các ca bệnh bên ngoài Trung Quốc có liên quan đến khách du lịch từ Trung Quốc”, người phát ngôn của CDC xác nhận.
“Những ngày và tuần tới có thể sẽ mang lại thêm những trường hợp được xác nhận 2019-nCoV ở Mỹ và trên toàn cầu, bao gồm cả một số ca lây từ người sang người ở Mỹ, nhưng mục tiêu của phản ứng về sức khỏe cộng đồng đang diễn ra là để kiềm chế dịch và ngăn chặn sự lây lan bền vững của năm 2019-nCov ở Mỹ”.
Kiểm soát dịch ở Trung Quốc chắc chắn sẽ là thách thức, TS Marrazzo nói, nhưng bà lạc quan bởi không có sự gia tăng ở các nước khác. “Chúng ta càng lâu không thấy lây truyền thứ cấp, thì chúng ta càng yên tâm rằng việc quản lý phòng ngừa nhiễm trùng cẩn thận và thực hành y tế công cộng tốt, và rằng chúng ta sẽ có thể ngăn chặn dịch bệnh. Các thực hành thông thường như rửa tay và tránh tiếp xúc trong thời gian bị bệnh có thể mang lại bước tiến lớn