Nét độc đáo về bản sắc văn hóa của từng dân tộc
Huyện Ba Vì là nơi sinh sống của 3 dân tộc Kinh, Mường, Dao và một số dân tộc thiểu số khác. Đồng bào dân tộc trên địa bàn huyện có khoảng gần 25 nghìn người, sống chủ yếu ở 7 xã miền núi. Những năm qua, việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của đồng bào dân tộc thiểu số luôn được huyện Ba Vì coi trọng.
Theo đó, ngoài việc tổ chức các lễ hội, sưu tầm, bảo quản hiện vật, nhiều bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số còn được quan tâm như: Trang phục, nhạc cụ và tiếng nói, đặc biệt là của đồng bào Mường, Dao.
Mỗi dân tộc đều có một loại nhạc cụ thể hiện bản sắc của mình. Người Mường có nhiều lễ hội sử dụng cồng chiêng như: Lễ mừng nhà mới, thành hôn, khai hạ. Việc sử dụng cồng, chiêng của dân tộc Mường tại Ba Vì chủ yếu là phụ nữ.
Trang phục người Mường huyện Ba Vì không có màu sắc rực rỡ mà theo phong cách đơn giản, tinh tế với những nét nổi bật không pha lẫn các dân tộc khác.
Đàn ông thường mặc áo cánh phủ kín mông, xẻ ngực, cổ tròn, cúc sừng vai, hai túi dưới hoặc thêm túi trên ngực trái. Quần lá ống rộng, dùng khăn thắt giữa bụng còn gọi là khăn quần. Trang phục nữ người Mường thường là áo pắn. Phụ nữ dân tộc Mường mặc váy đen dài, đầu váy được trang trí bằng những hoa văn thổ cẩm nổi bật, do người con gái tự dệt nên.
Trang phục truyền thống của người Dao (Ảnh tư liệu)
Đối với trang phục của người Dao, một bộ hoàn chỉnh gồm có áo, yếm, xà cạp, cùng đồ trang sức vàng bạc, khăn vấn đầu. Áo thường có bộ khuy quý bằng bạc hình tròn chạm khắc tinh vi. Cổ áo của người phụ nữ Dao được trang trí bằng núm bông hoa đỏ như nắm tay nổi bật trên nền áo chàm xanh đằm thắm.
Yếm của người Dao chỉ là một vuông lụa trắng đính một miếng vải hình tam giác làm cổ yếm. Xà cạp có hình hoa văn móc câu hay răng cưa hình chim. Người Dao thường dùng nhiều loại khăn vấn đầu và đồ trang sức như: Vòng cổ, nhẫn, túi ăn trầu, các đồ trang sức bằng bạc hình bán cầu, hình sao 8 cánh.
Tiếp tục phát huy những giá trị văn hóa
Huyện Ba Vì đang xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao phong phú, đậm đà bản sắc truyền thống. Đó là việc phục dựng lại lễ hội Tản Viên Sơn, sinh hoạt văn hóa cộng đồng thôn bản, củng cố lại các đội cồng chiêng, tết nhảy, múa chuông, múa rùa, bắn nỏ, hát ru…
Nhiều nét văn hóa của dân tộc thiểu số bị mai một đang từng bước được khôi phục như: Tiếng nói, trang phục, hát sắc bùa, múa Mường cổ, văn hóa cồng chiêng của dân tộc Mường, lễ cấp sắc của người Dao.
Cồng chiêng là món ăn tinh thần đặc sắc của đồng bào dân tộc Mường (Ảnh tư liệu)
Cùng với việc gìn giữ những bản sắc văn hóa của đồng bào vùng dân tộc thiểu số, chính quyền địa phương cũng tích cực vận động đồng bào bỏ dần các hủ tục lạc hậu, bài trừ tệ nạn, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh. Các xã tiêu biểu trong việc tích cực tổ chức, thực hiện các hoạt động văn hóa, văn nghệ gắn với nhiệm vụ bảo tồn giá trị truyền thống trên địa bàn là: Vân Hòa, Yên Bài, Ba Trại và Ba Vì…
Ngoài ra, huyện cũng từng bước quan tâm xây dựng làng văn hóa các dân tộc thiểu số gắn với nghề thủ công truyền thống; Các hoạt động bảo tồn bản sắc văn hóa và du lịch cộng đồng, tăng cường đầu tư về nhân lực và tổ chức, xã hội hóa công tác bảo tồn, góp phần phát triển kinh tế du lịch, dịch vụ; Có cơ chế ưu tiên cho hoạt động bảo tồn, khôi phục và phát triển văn hóa truyền thống.
Bên cạnh đó quan tâm chỉ đạo đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đa dạng hóa các hình thức bảo tồn và tổ chức các hoạt động tập huấn, truyền dạy về tiếng nói, chữ viết cho đồng bào, trang phục và các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao; Đề cao phong trào tự học, tự truyền dạy cho nhau trong cộng đồng, thông qua các hoạt động liên hoan văn hóa văn nghệ dân tộc thiểu số, thi đấu thể thao và trò chơi dân gian truyền thống.
Có thể nói, việc khôi phục, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số huyện Ba Vì là một định hướng đúng đắn, quan trọng, giúp cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số huyện Ba Vì gìn giữ những nét bản sắc văn hóa đặc trưng của người Mường, người Dao và tiếp tục phát huy những giá trị văn hóa đó trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.
Huyền Thanh - TTTĐ