Nhật thực là hiện tượng xảy ra khi Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất thẳng hàng và Mặt Trăng nằm ở vị trí đứng giữa 2 thiên thể còn lại. Lúc này, do Mặt Trăng đã che khuất đi Mặt Trời nên ở một số vị trí trên Trái Đất, người ta sẽ thấy một phần hoặc toàn bộ Mặt Trời bị tối đen lại.
Tùy thuộc vào tỷ lệ Mặt Trời bị che khuất mà người ta chia ra thành các dạng nhật thực. Trong đó, 2 dạng cơ bản nhất là nhật thực toàn phần (Mặt Trời bị che khuất toàn bộ) và nhật thực một phần (Mặt Trời bị che khuất một phần).
Các hình dạng của nhật thực khi quan sát từ Trái Đất. Lúc này, Mặt Trăng nằm ở vị trí che khuất một phần hoặc toàn bộ ánh sáng phát ra từ Mặt Trời.
Bên cạnh đó, còn có một dạng thứ 3 hiếm gặp hơn là nhật thực hình khuyên. Đó là khi toàn bộ Mặt Trăng đi vào vùng đĩa sáng của Mặt Trời nhưng do sai lệch về khoảng cách nên nó không thể che hết toàn bộ. Phần đĩa sáng của Mặt Trời không bị che khuất sẽ có dạng một vòng tròn ánh sáng bao xung quanh Mặt Trăng. Đây được gọi là hiện tượng nhật thực hình khuyên.
Do là một hiện tượng thiên nhiên hiếm gặp, thường chỉ có một khu vực nhỏ của thế giới có thể quan sát được nhật thực. Nếu khu vực diễn ra nhật thực rơi vào vùng cực hoặc đại dương, thậm chí sẽ gần như không có ai có thể quan sát hiện tượng này. Tuy vậy, lần nhật thực tới đây có thể quan sát tại một vùng rộng lớn xuyên suốt Châu Phi và Châu Á.
Lần nhật thực diễn ra vào ngày 21/6 của năm nay có dạng nhật thực hình khuyên. Hiện tượng này có thể quan sát tại các quốc gia gồm Cộng hòa Trung phi, Ethiopia, phía nam Pakistan, phía bắc Ấn Độ và một phần Trung Quốc.
Tại Việt Nam, chúng ta chỉ có thể quan sát được hiện tượng nhật thực một phần. Tuy vậy, khắp cả nước đều có thể chứng kiến hiện tượng thiên nhiên hiếm gặp này.
Nhật thực thập kỷ sẽ diễn ra tại Việt Nam trong ngày 21/6.
Trong 10 năm tới, sẽ có 3 lần nhật thực xảy ra tại các tỉnh phía Nam. Tuy nhiên với các tỉnh phía Bắc, phải đến năm 2031 người dân mới có cơ hội chứng kiến một lần nữa hiện tượng nhật thực với vùng bao phủ rộng. Do vậy, người yêu thiên văn vì thế không nên bỏ qua cơ hội chứng kiến hiện tượng kỳ thú này.
Trong thời điểm diễn ra nhật thực, người dân cần hết sức lưu ý không được quan sát bằng mắt thường. Điều này là bởi bức xạ của Mặt Trời có thể ảnh hưởng trực tiếp tới mắt.
Để quan sát hiện tượng thiên nhiên đặc biệt này, bạn đọc có thể tham khảo cách quan sát nhật thực tại Việt Nam theo hướng dẫn của VietNamNet.
Bạn đọc cũng có thể truy nhập vào đây để xem thời điểm cụ thể diễn ra nhật thực tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM.
Trọng Đạt