50 năm trước, hoạ sĩ phải vẽ tay từng chi tiết cho trang bìa của tập san đặc biệt mùa xuân 1975.
Từ viết tay đến trí tuệ nhân tạo
Trải qua gần 100 năm phát triển, nền Báo chí Cách mạng Việt Nam đã phát triển và lớn lên theo từng ngày theo xu hướng đi lên của xã hội, từ việc xuất bản, in ấn, vất vả viết tay trên nền tờ giấy sáp để cho ra những tờ báo đầu tiên; rồi đến sản xuất bài viết, gửi thư về toà soạn, chỉnh sửa nội dung, biên tập và chế bản trên khay film xuyên đêm kịp đưa film lên xe tải tới nhà in nhằm ra đúng giờ số báo ngày mai; từ việc phóng viên tác nghiệp tại khu vực Trung Đông phải đánh máy chữ, gõ fax nhờ ở Đại sứ quán Việt Nam ở Iraq đi Dubai rồi mới fax về được Việt Nam để gửi bài đưa tin chiến sự hay cấp thiết hơn nữa là chạy nhanh ra sân bay để gửi băng ghi hình về toà soạn để kịp thời xuất bản.
Tới bây giờ, thời đại kỷ nguyên số 4.0, kết nối vạn vật chỉ trong một chạm; chỉ một cú thao tác có thể gửi tin từ nơi địa đầu của Tổ quốc, tận nơi chân trời xa xôi ngoài đảo xa hay là biên giới núi rừng trùng điệp cũng có thể gửi đi khắp muôn nơi; không cần phải lọ mọ đi tìm nhờ nơi có máy fax để gửi tin về Việt Nam, không cần bắt xe chạy vội ra sân bay gửi băng ghi hình nữa, tất cả đã quá dễ dàng cho việc truyền dữ liệu thông tin cho chúng ta.
Việc sản xuất bài viết, in ấn cũng dễ dàng hơn rất nhiều, không cần phải huy động nhân lực ngày đêm viết tay để truyền tin, hay bưng khay film để đi ra nhà in cho kịp giờ; mọi thao tác từ sản xuất tin bài, chỉnh sửa nội dung, chế bản, gửi dữ liệu sang nhà in chỉ cần thao tác trên máy tính hoặc điện thoại thông minh, làm việc tại cơ quan hoặc bất cứ nơi đâu cũng có thể dễ dàng xuất bản số báo ngày hôm sau với số lượng người ít hơn.
Với thời đại bùng nổ công nghệ số như bây giờ, việc làm báo trở nên nhanh nhạy và đơn giản hơn bao giờ hết, chỉ cần đọc là ra chữ, chỉ cần máy điện thoại là quay phim, chụp hình và dựng cảnh, chỉ cần smartphone là chuyển mail, thao tác toà soạn điện tử xuất bản bài ngay lập tức, kịp thời nhanh chóng đưa thông tin đến độc giả trên khắp thế giới qua các đường link, ứng dụng.
Công nghệ kỹ thuật hiện đại đã tạo sự thuận lợi to lớn đối với người làm báo trong tác nghiệp cũng như sản xuất tin bài.
Liên tục cập nhật
Nhiều năm trở lại đây, sự lên ngôi của mạng xã hội, ứng dụng kết nội vạn vật, thông tin được truyền đi hết sức nhanh chóng, nhiều loại hình đa phương tiện phát triển nhằm phục vụ nhu cầu đời sống của người dân. Điều này làm cho một số loại hình báo chí không còn được ưa chuộng như ngày xưa, dẫn đến nhiều tờ báo phải giải thể, dừng xuất bản. Mặt khác, các loại hình quảng cáo cũng ngày càng đa dạng hoá, kinh tế báo chí hầu hết của các tờ báo cũng sụt giảm mạnh mẽ đòi hỏi các tờ báo phải thay đổi, sáng tạo nhằm duy trì hoạt động cũng như tìm lối đi mới để tồn tại và phát triển.
Với những thập niên trước, báo giấy, tạp chí hay số đặc san được bạn đọc đón đọc vào những buổi sáng sớm hay từng thời điểm đặc biệt trong năm. Có thời điểm những loại hình này được xem là gà đẻ “trứng vàng” cho tờ báo thì với công nghệ bây giờ, bạn đọc lại lựa chọn cách đọc báo online qua các trang web, ứng dụng nhiều hơn vì sự thuận tiện, nhanh chóng và sinh động, đa dạng loại hình hơn. Chỉ còn một số ít bạn đọc lựa chọn báo giấy để cảm nhận được sự khác biết mà chỉ có chất riêng của báo giấy mới đem lại được.
Ngoài viết tin bài, người làm báo thời nay phải nâng cấp thêm nhiều kỹ năng như đọc lời bình, dựng film…
Trước tình hình đó, các tờ báo, toà soạn đã sáng tạo, phát triển kịp thời theo thời đại mới, nhiều loại hình báo chí được tạo nên và được bạn đọc đón chờ. Giờ đây báo online được cập nhật nhanh hơn, nhiều nền tảng tiếp cận tới người dân, nhiều hình thức nắm bắt thông tin hơn. Bạn đọc giờ đây không cần phải đọc khi bận bịu, mà chính báo online sẽ đọc cho bạn nghe, bất kể giọng nói vùng miền và cả người nước ngoài thì cũng đều có sự lựa chọn giọng đọc cho bạn dễ nghe. Không cần truyền hình mới có hình ảnh trực tiếp cho bạn xem, chỉ cần vào live là có thể trực tuyến cho bạn đọc trên toàn thế giới cập nhật ngay tức thì. Để làm được điều đó, là sự cố gắng không biết mệt mỏi, “thay da đổi thịt” mạnh mẽ của toà soạn, của ban biên tập.
Không chỉ riêng các tờ báo, toà soạn báo phải đổi mới mà chính những nhà báo, phóng viên, biên tập viên và kể cả những người quay film, dựng hình cũng phải tự nâng cấp chính mình, gộp nhiều kỹ năng vào một để có thể tồn tại và trụ vững trên con đường báo chí đòi hỏi nhiều yếu tố khốc liệt.
Nếu ngày xưa, nhà báo, phóng viên phải biết đánh gía sự việc, am hiểu cuộc sống, biết viết lách và chụp ảnh đẹp; thì bây giờ đòi hỏi thêm còn phải biết kỹ thuật quay film, dựng hình và đọc lời bình, cái mà trước đây là nhiệm vụ chính của các anh quay phim cùng êkip hậu kỳ.
Chưa kể đến phải liên tục cập nhật các ứng dụng mới có chức năng hỗ trợ công việc, không để mình bị lạc hậu, tụt lại phía sau so với đồng nghiệp và xã hội. Không dừng lại ở kỹ năng tác nghiệp mà còn phải am hiểu sâu về pháp luật hiện hành nhằm hỗ trợ công việc khi tiếp bạn đọc và làm việc cùng các cơ quan chức năng cũng như sản xuất tin bài.
Những năm kể lại đây, công nghệ thông tin và công nghệ 4.0 phát triển chóng mặt, hầu hết người dân đều có điện thoại thông minh, mọi người đều tham gia mạng xã hội nên việc nắm bắt thông tin, trao đổi dữ liệu diễn ra nhanh chóng, tạo nên một môi trường ảo chứa đầy những tin tức giật gân, nóng bỏng, thu hút người xem.
Phóng viên chưa kịp nhận thông tin, chưa thể ghi hình viết bài, trên mạng xã hội đã đầy rẫy những từ ngữ, video truyền tải đến người xem. Biết rằng những tin tức này có thể là tin giả, có ai đó cố tình làm nhiễu loạn thông tin định hướng dư luận hay là sự thật 100% thì không một ai có thể khẳng định thời điểm đó.
Vấn đề tin giả không phải là vấn đề mới và cũng không chỉ riêng Việt Nam đối mặt mà cả thế giới cũng phải đối mặt với nó. Nhà báo đôi khi không phải bị dẫn dắt mà là do áp lực về đề tài, về sản xuất, về cuộc đua tốc độ đưa tin nên có thể sẽ có lúc đưa thông tin thiếu thẩm định về nguồn tin trên mạng xã hội.
Vì vậy, báo chí thời đại 4.0 cũng phải thường xuyên kiểm chứng thông tin nhanh nhạy, bám sát thông tin đại chúng, lắng nghe nguyện vọng của nhân dân, đưa tin tức xác thực đến với nhân dân một cách nhanh nhất, tránh dư luận không đúng về một sự việc xảy ra trong cuộc sống; người dân cũng mong muốn các cơ quan báo chí phải nhanh và chính xác để người dân nắm bắt được kịp thời. Tránh những khoảng trống thông tin giữa mạng xã hội, người dân và cơ quan báo chí.
Có một sự thực rất rõ ràng là báo chí không thể nhanh bằng mạng xã hội và càng không thể đua cùng ma trận thông tin trên không gian ảo; xã hội, công nghệ phát triển, nền báo chí ngày càng hiện đại nhưng vẫn phải giữ nguyên cái chất riêng của báo chí và đặc biệt là sự thật của nó, để đúng với tên gọi là báo chí cách mạng Việt Nam.
Minh Trường - Mạnh Hùng -Pháp luật Plus