Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) sửa đổi đang được Bộ TN-MT soạn thảo sẽ được trình kỳ họp 9, Quốc hội khóa XIV vào tháng 5-2020 và dự kiến thông qua kỳ họp cuối năm (tháng 10-2020). Đáng chú ý, trong Dự luật này, quy định chất thải phải được phân loại, thu gom, vận chuyển, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy và việc quản lý chất thải phải tuân thủ nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”.
Theo đó người dân càng xả rác nhiều càng phải trả nhiều tiền, việc thu tiền xả rác tại đô thị sẽ thông qua hình thức bán túi chứa rác thân thiện với môi trường. Những hộ xả nhiều rác phải trả nhiều tiền hơn để mua túi đựng rác.
Tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt ở nước ta mỗi năm là 25 triệu tấn.
heo ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, các quy định cụ thể đối với chất thải rắn sinh hoạt hộ gia đình ở khu vực đô thị, khu dân cư tập trung được đưa ra dựa trên kinh nghiệm học tập từ Hàn Quốc, Nhật Bản.
Ông Hiền cho biết, hiện nay việc thu phí cho chất thải rắn sinh hoạt chỉ đáp ứng một phần cho công tác thu gom, xử lý. Trung bình mỗi năm, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt ở nước ta là 25 triệu tấn. Trong đó, chỉ có 30% được xử lý đốt hoặc sản xuất phân hữu cơ, hơn 70% chôn lấp trực tiếp. Thủ đô Hà Nội mỗi ngày phát sinh 6.000 tấn, tỷ lệ chôn lấp tới 90%. Tỷ lệ chôn lấp trực tiếp gây ra nhiều vấn đề môi trường và xã hội phức tạp. Việt Nam cũng chưa phân loại được rác tại nguồn nhằm thúc đẩy quá trình tái chế, tái sử dụng.
“Vì vậy, dự thảo Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi tiến hành thu phí thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải theo hướng người gây ô nhiễm phải trả tiền, đồng thời thúc đẩy phân loại rác tại nguồn, ông Hiền chia sẻ. “Chất thải được coi như tài nguyên nếu phân loại, ngược lại không phân loại sẽ thành gánh nặng.
Đối với chất thải tại đô thị của hộ gia đình, cá nhân, trong dự thảo lần này chúng tôi học tập kinh nghiệm của Hàn Quốc là sẽ thu tiền sử dụng bằng hình thức bán các túi thân thiện với môi trường. Đây là hình thức thu tiền sử dụng rác thông qua khối lượng rác thải” - ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường thông tin.
Theo đó, dự luật quy định chất thải phân ra làm bốn loại để thu gom, xử lý gồm chất thải rắn có khả năng tái chế (giấy, nhựa, kim loại, cao su…), chất thải hữu cơ (thức ăn thừa, rau, củ, quả…), chất thải cồng kềnh (bàn ghế, sofa…), chất thải rắn nguy hại (pin, bóng đèn, ắc quy chì…). Mỗi loại rác thải sẽ được phân loại vào các túi chứa rác thân thiện môi trường có màu sắc và giá tiền khác nhau.
Đối với rác thải cồng kềnh, các địa phương sẽ quy định ngày giờ cụ thể để các công ty môi trường đô thị đến thu gom. Đối với chất thải xây dựng, dự luật quy định các hộ gia đình phải chuyển giao chất thải rắn cho đơn vị có chức năng thu gom, vận chuyển. Khi tổng trọng lượng rác xây dựng dưới 300kg/ngày được quản lý như chất thải sinh hoạt của hộ gia đình.
Đối với trường hợp không sử dụng túi chứa rác chuyên dụng trên sẽ không được thu gom rác. Việc xả rác bừa bãi sẽ bị xử phạt nặng. Theo ông Hiền, tiền thu từ việc bán túi chứa rác thân thiện với môi trường sẽ được dùng trực tiếp cho việc thu gom, vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt. Tính toán sơ bộ, khoản thu từ bán túi đựng rác sẽ gánh cho ngân sách nhà nước, nhất là ở các đô thị lớn khoảng 30% trong các khâu vận chuyển, xử lý rác”.
Dự luật sẽ giao cho UBND các tỉnh, thành chỉ định các công ty sản xuất bao bì chứa rác. Mỗi loại rác thải sẽ đựng trong một bao bì có màu sắc và giá tiền khác nhau. Hộ gia đình có khối lượng chất thải phát sinh dưới 300kg mỗi ngày có thể lựa chọn hình thức mua túi của UBND các tỉnh, thành.
Trong trường hợp lượng chất thải lớn hơn 300 kg, các tổ chức, cá nhân phải ký hợp đồng với đơn vị có chức năng xử lý rác thải. Để quy định này có tính khả thi, ông Hiền cho biết, trường hợp người dân đô thị không sử dụng túi đựng rác chuyên dụng sẽ không được thu gom rác, hành vi vứt rác bừa bãi sẽ bị xử phạt nặng. Ngoài ra sẽ huy động cộng đồng dân cư cùng giám sát việc thực hiện.
Chung quan điểm với ông Hiền, TS Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường phân tích, cần khuyến khích hình thức người gây ô nhiễm phải trả tiền tiệm cận với các nước tiên tiến.
Tuy nhiên, theo ông Tùng, vấn đề sử dụng nguồn kinh phí thu được như thế nào rất quan trọng. Nhiều người dân đô thị có thể sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải với điều kiện họ thấy được khu phố mình sống sạch sẽ hơn, không còn rác thải vứt bừa bãi, không còn mùi hôi khi đi qua những chỗ tập kết rác.