Xây dựng Thành phố sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế mang bản sắc Hà Nội

Tháng 10/2019, Hà Nội chính thức trở thành thành viên của Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO trên toàn cầu. Ngay từ khi lập hồ sơ đề nghị ghi danh, Hà Nội đã cam kết với UNESCO về xây dựng Thành phố sáng tạo ở lĩnh vực thiết kế bằng các chương trình và kế hoạch hành động dài hạn về tầm nhìn và kết nối các chính sách tạo điều kiện thuận lợi nhằm nâng tầm cho lĩnh vực thiết kế sáng tạo, hiện thực hóa các sáng kiến xây dựng Thành phố Sáng tạo. 
 
Theo đó, Hà Nội có "kho" tài nguyên khổng lồ các giá trị văn hoá truyền thống. Kho tài nguyên này gồm nhiều "nhánh" khác nhau. Trong 1.350 làng nghề, có hàng trăm làng nghề mà thiết kế sáng tạo, từ hàng trăm năm qua đã là thế mạnh. Điển hình như: Làng gốm sứ Bát Tràng, các làng nghề mây tre đan, các làng nghề điêu khắc cổ truyền… Ngoài ra, Hà Nội còn có hệ thống di tích khổng lồ. Trong đó, chỉ riêng di tích Hoàng thành Thăng Long đã là nơi dung chứa nhiều giá trị thiết kế, từ thiết kế kiến trúc, cho đến thiết kế nội thất, ngoại thất… Hệ thống hoa văn trang khí này hoàn toàn có thể được đúc rút, tái tạo trong những thiết kế hiện đại. Hà Nội cũng là một trong hai địa phương tập trung đội ngũ các nhà thiết kế lớn nhất cả nước, từ thiết kế thời trang, thiết kế mỹ thuật, cho đến các lĩnh vực thiết kế sáng tạo khác. Đây là cơ sở để Hà Nội chuyển hướng phát triển sang các lĩnh vực công nghiệp văn hoá, công nghiệp sáng tạo. 
 
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia nhận định tại Hội thảo "Thiết kế sáng tạo từ nguồn lực văn hóa Thủ đô": Các chính sách của thành phố Hà Nội thời gian qua đã bước đầu tạo khung thể chế có khả năng phát huy được các trụ cột tài nguyên văn hóa như: Di sản văn hóa vật thể, di sản văn hóa phi vật thể, di sản thiên nhiên, sản phẩm và dịch vụ văn hóa... Các tổ chức công - tư, các đơn vị nghiên cứu đã bước đầu tạo động lực để Hà Nội chuyển mình ở lĩnh vực thiết kế, góp phần tái sinh, đánh thức các nguồn tài nguyên văn hóa tạo nên sự phát triển các sản phẩm dịch vụ công nghiệp văn hóa. Đối với các không gian sáng tạo, thành phố cũng đã có một số hoạt động khuyến khích, nhất là cuộc thi Thiết kế không gian sáng tạo mới tổ chức, góp phần đưa ra nhiều ý tưởng, gợi ý về xây dựng không gian sáng tạo.

Xây dựng Thành phố Sáng tạo, công nghiệp văn hoá mang bản sắc Hà Nội, cần tạo sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại trong các sản phẩm công nghiệp văn hóa. Đây là lĩnh vực thành phố vốn có nhiều thế mạnh. Giám đốc Công ty Sáng tạo Văn hoa Nguyễn Huyền Châu và cộng sự đã tổng hợp và phát triển bộ hoạ tiết ứng dụng từ hình hoa sen trên gạch, ngói di tích Hoàng thành Thăng Long. Các nhà thiết kế đã nghiên cứu sự phát triển, biến đổi hoạ tiết hoa sen trên gạch, ngói phát hiện tại Hoàng thành Thăng Long qua các triều đại, từ đó, "rút tỉa" ra những nét đặc sắc nhất và tái tạo thành bộ hoạ tiết có thể ứng dụng trên nhiều sản phẩm thiết kế khác nhau. Bộ sản phẩm "độc bản" này cho phép nhận diện thương hiệu Hà Nội, thương hiệu Việt Nam so với thiết kế của các quốc gia khác. Đây là một trong những gợi ý hay để tạo sự kết nối truyền thống - hiện đại, để khẳng định bản sắc văn hoá Hà Nội, bản sắc Việt Nam trong thiết kế.
 
Mặc dù đã có nhiều chuyển biến trong xây dựng Thành phố Sáng tạo, song, ở lĩnh vực mà Hà Nội đăng ký xây dựng là thiết kế sáng tạo vẫn còn khá chậm, chưa tận dụng được hết kho tài nguyên văn hoá của Hà Nội. Theo đó, các chuyên gia nhận định, giải quyết vấn đề này không phải chuyện ngày một, ngày hai mà cần có lộ trình, đồng thời, thành phố cần khẩn trương hơn trong thực hiện các cam kết. Ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn truyền thông Lê cho rằng, Hà Nội cần có trung tâm sáng tạo quy mô lớn, ở đó có không gian giải trí, có các tiện ích, có nền tảng công nghệ để mọi người có thể hợp tác, chia sẻ sáng tạo, giới thiệu sản phẩm, tìm kiếm đối tác đầu tư. 
 
Bên cạnh đó, về mặt cơ chế, Hà Nội cần thúc đẩy hợp tác công tư, thu hút các đơn vị tư nhân đầu tư vào công trình phục vụ văn hóa, công nghiệp văn hóa. Hà Nội cũng cần có quy hoạch minh bạch, chi tiết các loại hình văn hóa muốn phát triển cùng định hướng tương lai để nhà đầu tư nắm được thông tin, quyết định cho việc đầu tư. Trước khi nghĩ đến lâu dài, ông Lê Quốc Vinh gợi ý thành phố cần quan tâm phát triển không gian sáng tạo nhỏ, bởi đối tượng này thường thiếu vốn, văn bằng cũng như các nguồn lực khác, sau đó, thành phố tiến tới hình thành không gian sáng tạo đúng nghĩa, đúng tầm cỡ. Phó Giáo sư Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia Việt Nam cũng nhấn mạnh về vấn đề hợp tác công tư. Trong đó, về lâu dài, nhà nước đóng vai trò tạo cơ chế và quản lý, các hoạt động dựa vào cộng đồng, dựa vào tư nhân để phát triển.
 
Các không gian sáng tạo của Hà Nội sẽ có cơ hội phát triển trong bối cảnh thành phố có những chuyển đổi về hướng tiếp cận và chính sách thúc đẩy sự phát triển của một Thành phố Sáng tạo. Khi đó, bản sắc mới của Hà Nội không những thêm phần phong phú mà văn hóa sáng tạo, kinh tế sáng tạo sẽ góp phần phát triển Thủ đô bền vững hơn.

 Quỳnh Anh - HNP