Bình minh trên sông Hằng

Thấy nhiều người trong đoàn sốt sắng vì sông Hằng, người dẫn đường cho chúng tôi là ni sư Từ Tâm có vẻ không hài lòng, thậm chí tức giận. Bà coi sông Hằng là một biểu tượng của đạo Hindu, là một thứ không sạch sẽ trong khi người Ấn lại coi đó là linh thiêng.

Ni sư có suy nghĩ hơi cực đoan, bà không cho chúng tôi ghé vào bất cứ ngôi đền nào của Ấn Độ giáo, sợ bị tà ma ám. Thậm chí lỡ có phải ngang qua một ngôi đền thì bà cũng tránh mà đi đường vòng. 


1. Theo đúng kiểu thì chúng tôi phải dậy từ 5h để ngắm bình minh trên sông Hằng. Đó là thời khắc mặt trời bừng lên đỏ ối đánh thức tất cả những người Ấn sống ven sông. Du khách sẽ được chứng kiến quang cảnh ngoạn mục độc nhất vô nhị của đời sống sông Hằng. Tuy chảy dọc đất nước Ấn Độ nhưng mỗi khúc sông Hằng lại có một cái tên và dáng vẻ khác nhau. Ở Kolkata, chúng tôi cũng uống trà sữa bên sông Hằng (ở đó người ta đặt tên là sông Hoogly) và thấy nó cũng bình thường như bao con sông khác. Trên đường đi, ngang qua bang Uttar Pradesh chúng tôi cũng bắt gặp sông Hằng. Từ trên cầu cao vót, nhìn khúc sông mênh mông bao phủ bởi sương trắng không thấy đâu là bến bờ, giống như biển cả, giống như mây trắng trôi dưới cửa sổ máy bay, lúc ấy sông chợt trở nên linh thiêng và kỳ vĩ. Nhưng khúc sông ở Varanasi mới thực sự là đặc trưng và nổi tiếng nhất Ấn Độ, bởi lúc nào nó cũng nhung nhúc những người. 

2. Varanasi là một đô thị cổ với các tòa nhà cổ kính nhiều màu sắc nằm dọc bờ sông. Và chỉ đi thuyền trên sông ta mới có cơ hội được chiêm ngưỡng hết mọi hỉ nộ ái ố diễn ra trên Ghat (tiếng Ấn chỉ những bậc thang dẫn xuống bến sông). Ở trên bờ cao kia là nhà. Từ cửa nhà, người Ấn phải đi bộ xuống Ghat để cầu nguyện, cúng dường, thiền định, bố thí, khất thực, thiêu xác, rải tro, tắm rửa, bói toán, thắp đèn, thả hoa.

Chúng tôi không thể đón bình minh trên sông vì phải chuẩn bị hành lý lát nữa ra sân bay nên đành vãn cảnh sông Hằng vào lúc 10h. Lúc đó người đã vãn nhưng vẫn còn tấp nập. Có đi thuyền mới thấy sông Hằng có lẽ là con sông bẩn nhất thế giới, bởi mọi sinh hoạt của người Ấn đều trông cả vào đây. Người ta tắm rửa, giặt giũ, đánh răng và lấy nước sông về thổi nấu, nhưng ngay cạnh đó cũng đại tiểu tiện và thả tro, xác người chết xuống sông. Thực ra việc nước sông vừa phục vụ “đầu ra” vừa phục vụ “đầu vào” vẫn tồn tại ở nhiều nước châu Á, nhưng kinh khủng hơn cả là sông Hằng lại chính là nguồn nước khổng lồ dành cho việc tiêu thụ các xác chết.

Vừa xuống bến sông chúng tôi đã nhìn thấy người ta vội vã khuân củi xuống thuyền để chở đến lò thiêu cách đó không xa. Củi phục vụ cho việc hỏa thiêu cũng khác thường, là những súc gỗ khổng lồ, đen đúa như vừa lôi lên từ dưới hỏa ngục. Cả lò thiêu xác cũng âm u như vậy. Muội khói bám chặt lấy những bức tường qua nhiều thế kỷ khiến lò thiêu trở thành công trình cổ duy nhất phá tan cảnh quan đẹp đẽ của khu dân cư ven bờ. Bất kể giờ nào trong ngày cũng có những công nhân lầm lũi khuân đống củi đen vào lò, lầm lì và cam chịu, ngày này qua ngày khác.

Trên thế gian có nhiều nghề u ám và tội nghiệp, nghề khuân củi cho lò thiêu người chết cũng có thể được liệt kê. Tuy nhiên cái lò thiêu tối thui ấy vẫn còn là nơi sang trọng cho người đã khuất. Ở nhiều nơi trên đất Ấn, dân nghèo vẫn phải tự sắp xếp việc hỏa thiêu cho người quá cố ngay bờ sông cạnh nhà chứ không có tiền làm dịch vụ. Nhưng vì nghèo nên tiền mua củi cũng hạn chế. Củi ít, xác người cháy không hết nên người nhà hoặc là cứ bỏ đó về, hoặc thảy luôn xuống sông. 


 3. Một số làng quê Ấn Độ vẫn còn phong tục kiêng không hỏa thiêu bốn đối tượng mà họ cho là chết thiêng, ấy là trẻ em, phụ nữ mang thai, người treo cổ chết, người chết vì bị rắn cắn hoặc độc dược. Những thi thể chết thiêng này sẽ được thả trôi sông một cách tự nhiên. Nên đi thuyền dọc sông Hằng mà thi thoảng có bắt gặp một xác chết trôi sông là chuyện bình thường với người xứ họ, mặc dù sẽ là chuyện kinh hoàng đối với du khách nước ngoài.

Mấy anh công nhân sửa chùa cho ni sư Từ Tâm kể rằng, chó hoang mà đánh hơi thấy xác chết trôi qua là nửa đêm tùm tũm bơi lại để… ăn. Thế nên tiếng sủa của chó xứ này cũng không giống như bình thường. Đêm đêm chúng tru lên một cách ma quái dọc bãi đất hoang trên bến sông khiến mấy anh công nhân chuyên đi làm thuê khắp chốn rừng thiêng nước độc cũng đâm mắc chứng mất ngủ. Chuyện này báo chí nước ngoài cũng đưa tin nhiều nên tôi xác nhận đây không phải chuyện tán gẫu bịa đặt. 

Sông Hằng vì thế được coi là một con sông đầy rẫy linh hồn. Nhiều du khách còn cho rằng, người yếu bóng vía mà đi tham quan sông Hằng phải rất cẩn thận kẻo bị… vong ám. Ni sư Từ Tâm cứ đụng đến từ sông Hằng là loanh quanh, lảng tránh, úp mở một cách bí hiểm. Đại để thì phần là ngại tà ma, phần nữa, bà luôn nhắc chúng tôi phải cẩn trọng khi đi lại ở khu vực bờ sông. Bà cũng dẫn chứng rằng, từng có nhóm Phật tử trong nước đến thăm Ấn Độ mà một phụ nữ cao tuổi trong đoàn bị mất tích đến giờ vẫn chưa tìm được và mọi chuyện dần rơi vào quên lãng.

Từng có những nhà sư đi tàu bị xịt thuốc mê mà mất hết tiền bạc tư trang. Tuy nhiên, nếu bạn bỏ qua tất cả những câu chuyện ủ ê, rùng rợn đó và đừng có dán mắt vào những người phụ nữ mặc sari nghèo khổ, lam lũ, những người đàn ông đen đúa, bẩn thỉu và những đứa trẻ ngơ ngác trên những bậc Ghat đầy rác rến và phân động vật, mà hãy đưa mắt ngắm nhìn những tòa nhà cổ kính, những ngôi đền Hindu đủ mọi kiến trúc dọc bến sông, nơi bãi bồi hoang sơ lún phún những đốm hoa vàng tinh khiết như chưa từng có người đặt chân đến, sẽ thấy rằng sông Hằng tự ngàn đời đã song hành cùng một nền văn minh Ấn Độ để làm nên một bề dày văn hóa đáng ngưỡng mộ của xứ sở này. 

4. Chúng tôi thuê một chiếc thuyền máy đủ chỗ cho hơn chục người. Người lái thuyền chuyên phục vụ khách du lịch nên rất chuyên nghiệp khi ở lượt đi thì cho thuyền chạy tà tà sát bến sông để khách có thể ngắm kỹ mọi khung cảnh sinh hoạt và tiện bề chụp ảnh. Chặng về, thuyền vòng lại ra tận bãi bồi để khách nhìn được toàn cảnh các Ghat từ đằng xa. Từ lúc còn trên bờ, chúng tôi đã bị đeo bám bởi những đứa trẻ chào mời mua đĩa hoa nến để thả xuống sông. Lên thuyền cũng không thoát được cảnh đó.

Có những người đàn ông chăm chỉ làm thương mại đã ở sẵn trên thuyền, người mang theo lồng chim phóng sinh, người một thùng cá phóng sinh và người thì một rổ hoa đĩa. Nài mãi, cuối cùng chúng tôi cũng bị thuyết phục. Mỗi người mua một đĩa hoa vàng pha cam nhỏ xíu có ngọn nến bé ở giữa. Chúng tôi thắp nến lên và thả đĩa hoa xuống dòng sông màu xanh lục.

Những đĩa hoa rời thuyền trôi lênh đênh trên con nước lặng sóng. Tôi nhìn hút theo những đĩa hoa xa dần, có lẽ với trọng lượng nhẹ bẫng, chúng cứ trôi thế mãi mà không chìm, rồi sẽ theo dòng nước mà chảy qua Bangladesh xuống hạ lưu để cuối cùng, đổ ra biển lớn: Vịnh Bengal. Biết đâu đấy, đĩa hoa của tôi sẽ thoát khỏi con sông tù túng và ô nhiễm này mà lênh đênh trên đại dương trước khi rữa cánh về trời.