Chiều 25/5, Phó tổng Thanh tra Chính phủ Bùi Ngọc Lam đã ký văn bản thông báo Kết luận thanh tra Công ty cổ phần phân đạm và hóa chất Hà Bắc (gọi tắt là Công ty đạm Hà Bắc).
Cơ quan thanh tra đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật đối với những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại Dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc, gồm: Vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án; Thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.
Công ty cổ phần phân đạm và hóa chất Hà Bắc nằm trên địa bàn tỉnh Bắc Giang.
Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình vừa có ý kiến đồng ý với kiến nghị của Thanh tra Chính phủ. Đồng thời giao Thanh tra Chính phủ chuyển hồ sơ liên quan đến những vi phạm có dấu hiệu hình sự này đến Bộ Công an để điều tra, xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật.
Dấu hiệu vi phạm hình sự
Kết luận thanh tra cho biết, trong đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, mặc dù đã mở thầu nhưng Công ty đạm Hà Bắc vẫn chấp nhận cho liên danh nhà thầu WEC-CECO bổ sung Giấy ủy quyền tham dự thầu và bổ sung giấy đăng ký kinh doanh (có công chứng) là vi phạm quy định của Chính phủ về hướng dẫn thi hành Luật Đấu thầu.
Khi nghiệm thu hồ sơ, tài liệu dự án do nhà thầu WEC-CECO lập, nhà thầu cung cấp thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng làm căn cứ cơ sở để xác định tổng mức đầu tư của dự án, vi phạm hợp đồng nhưng Công ty đạm Hà Bắc vẫn nghiệm thu và thanh toán cho nhà thầu đủ số tiền theo hợp đồng đã ký.
Do vi phạm quy định của pháp luật về đấu thầu trong lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, tổng mức đầu tư của dự án được xác định không có căn cứ, cơ sở, không sát thực tế. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến việc Công ty đạm Hà Bắc không chọn được nhà thầu EPC, phát sinh chi phí gần 3,6 tỷ đồng; phải điều chỉnh dự án, đấu thầu lại làm tăng chi phí đầu tư, mất cơ hội khi giá đạm tăng cao; bổ sung 10% thuế giá trị gia tăng thiết bị nhập khẩu, chịu ảnh hưởng giá than tăng cao, chênh lệch tỷ giá tăng là một trong những nguyên nhân dẫn đến dự án thua lỗ.
“Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự trong đấu thầu theo quy định tại Điều 222 Bộ luật Hình sự năm 2015”- Thanh tra Chính phủ khẳng định.
Hơn nữa, trong quá trình thẩm định, phê duyệt dự án năm 2008 (lần 1) có những vi phạm như: Tổng công ty Hóa chất Việt Nam chỉ thẩm định tổng mức đầu tư dự án, không thẩm định các nội dung khác của dự án. Mặc dù tổng mức đầu tư của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng công ty Hóa chất thẩm định phê duyệt (tại Quyết định số 212/2008 là 392,375 triệu USD) thiếu căn cứ, cơ sở.
Dự án đầu tư bằng ngoại tệ nhưng thẩm định, phê duyệt dự án không phân tích ảnh hưởng của yếu tố tỷ giá; quyết định phê duyệt dự án đầu tư khi chưa có báo cáo đánh giá tác động môi trường là không đúng quy định của pháp luật về môi trường.
Trong lập dự án điều chỉnh, thẩm định, phê duyệt dự án điều chỉnh năm 2009, Công ty đạm Hà Bắc không đủ điều kiện, không đủ năng lực nhưng vẫn lập dự án điều chỉnh và được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt là không đúng quy định về quản lý xây dựng.
Mặc dù dự án không thay đổi về quy mô, công suất, khi thẩm định điều chỉnh dự án, tổng mức đầu tư dự án, trong đó có một số nội dung về chi phí thiết bị chưa được làm rõ nhưng vẫn được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án tại Quyết định số 427/2009, với tổng mức đầu tư là 568,646 triệu USD- tăng 176,271 triệu USD, thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.
Thanh tra Chính phủ phát hiện, năm 2008 khi thẩm định tổng mức đầu tư dự án (392,375 triệu USD), tổ thẩm định đã nêu dự án gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá Urê giảm 8%. Tuy nhiên dự án không thay đổi mục tiêu, quy mô, công suất nhưng khi điều chỉnh dự án năm 2009 thì tổng mức đầu tư của dự án đã tăng 44,9% so với tổng mức đầu tư phê duyệt năm 2008. Điều này ảnh hưởng đến tính hiệu quả dự án nhưng chưa được phân tích đánh giá, làm rõ trong quá trình điều chỉnh dự án.
Tổng mức đầu tư dự án tăng làm tăng chi phí đầu tư, tăng chi phí lãi vay, tăng chi phí sản xuất, kinh doanh là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến dự án thua lỗ. Cơ quan thanh tra cho rằng những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự về thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự.
Công ty đạm Hà Bắc liên tục thua lỗ rất lớn.
Liên tục thua lỗ rất lớn
Kết luận thanh tra chỉ rõ, dự án khởi công khi chưa có giấy phép xây dựng. Trong quá trình thi công, một số tiêu chuẩn thi công, hạng mục về môi trường chưa hoàn thành. Các nhà thầu trong liên danh không thực hiện đúng về tỷ lệ công việc đã thỏa thuận trong liên danh nhà thầu.
Dự án chậm tiến độ, trong đó có nguyên nhân chủ yếu do phải điều chỉnh dự án, tổ chức đấu thầu 2 lựa chọn nhà thầu thực hiện gói thầu EPC, công tác giải phóng mặt bằng chậm. Đến thời điểm thanh tra, các nội dung tranh chấp của hợp đồng EPC chưa được các bên giải quyết, chi phí đầu tư của dự án chưa được quyết toán.
Tổng mức đầu tư của dự án 568,646 triệu USD, tỷ lệ vốn có của công ty tham gia dự án chỉ chiếm 17,9%, còn lại chủ yếu là vốn vay chiếm trên 82%, dẫn đến chi phí lãi vay lớn, thua lỗ kéo dài.
Mặc dù công ty đã phấn đấu tiết kiệm chi phí, số lỗ của năm sau thấp hơn năm trước nhưng hoạt động sản xuất kinh doanh liên tục thua lỗ.
Cụ thể, năm 2015 lỗ gần 670 tỷ đồng; năm 2016 lỗ trên 1.051 tỷ đồng. Theo báo cáo năm 2017 lỗ trên 661 tỷ đồng, năm 2018 lỗ trên 332,5 tỷ đồng; 6 tháng đầu năm 2019 lỗ trên 222,3 tỷ đồng. Số lỗ lũy kế tính đến tháng 6/2019 là trên 2.887 tỷ đồng.
Kết quả thanh tra cho thấy, quá trình triển khai thực hiện dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc đã có vi phạm quy định của pháp luật trong tổ chức đấu thầu chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, trong thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng tổng mức đầu tư dự án thiếu căn cứ, cơ sở, là nguyên nhân dẫn đến dự án thu lỗ trên 2.887 tỷ đồng.
Cơ quan thanh tra khẳng định việc này có dấu hiệu hình sự, gây hậu quả nghiêm trọng cần phải được xác minh, điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật.
Thanh tra Chính phủ chỉ rõ: Chịu trách nhiệm đối với những vi phạm, khuyết điểm nêu trên thuộc về Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng giám đốc, ban lãnh đạo Tổng công ty Hóa chất Việt Nam (Tập đoàn Hóa chất Việt Nam), người đại diện phần vốn Nhà nước tại Công ty đạm Hà Bắc.
Đồng thời là trách nhiệm của Hội đồng thành viên, Hội đồng quản trị, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc, Ban lãnh đạo Công ty đạm Hà Bắc; các đơn vị, phòng ban, cá nhân có liên quan thuộc Tổng công ty Hóa chất Việt nam và Công ty đạm Hà Bắc.