Trong một động thái gây chấn động giới học thuật, Bộ Giáo dục Mỹ đã tuyên bố tạm dừng khoản tài trợ trị giá 8 tỷ USD dành cho Đại học Harvard – một trong những trường đại học danh giá nhất thế giới. Quyết định này được đưa ra giữa lúc căng thẳng giữa chính quyền Tổng thống Donald Trump và Harvard leo thang, liên quan đến những tranh cãi về tự do học thuật, chống bài Do Thái và chính sách đa dạng trong khuôn viên trường.
Tài trợ liên bang – mắt xích quan trọng trong nghiên cứu
Khoản tiền bị tạm dừng không liên quan đến học phí hay trợ cấp sinh viên, mà chủ yếu nằm ở ngân sách dành cho các chương trình nghiên cứu khoa học. Ước tính mỗi năm, Harvard nhận được khoảng 600–700 triệu USD tài trợ nghiên cứu từ các cơ quan liên bang như Viện Y tế Quốc gia (NIH) hay Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF), chiếm khoảng 10–11% tổng doanh thu của trường và khoảng 2/3 ngân sách nghiên cứu thường niên.
Đại học Khuôn viên ĐH Harvard. Ảnh: Reuters.
Việc đóng băng này sẽ khiến Harvard không thể nhận thêm các khoản tài trợ mới từ liên bang trong thời gian tới, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của nhiều phòng thí nghiệm và dự án y sinh trọng yếu.
Chính quyền Trump cũng đã đóng băng 2,2 tỷ USD tiền tài trợ cho Harvard vào tháng trước, đồng thời đe dọa tước bỏ quy chế miễn thuế dành cho cơ sở giáo dục này.
Harvard có thực sự gặp khủng hoảng tài chính?
Trên lý thuyết, Harvard sở hữu nền tảng tài chính vững chắc. Trường hiện đang nắm giữ quỹ hiến tặng lớn nhất thế giới trong lĩnh vực giáo dục – khoảng 53 tỷ USD. Mỗi năm, Harvard trích khoảng 2,4 tỷ USD, tương đương 37% ngân sách hoạt động, từ quỹ này để chi tiêu. Ngoài ra, trường còn thu từ học phí, các khoản hiến tặng trực tiếp và doanh thu từ các hoạt động đầu tư.
Tuy nhiên, giới chuyên gia lưu ý rằng phần lớn quỹ hiến tặng bị ràng buộc mục đích sử dụng. Khoảng 70–80% số tiền chỉ được dùng cho các lĩnh vực do người hiến tặng chỉ định (ví dụ: học bổng, nghiên cứu y học, phát triển cơ sở vật chất…). Việc sử dụng quỹ vượt tỷ lệ cho phép (thường là 5% mỗi năm) có thể làm ảnh hưởng đến tăng trưởng dài hạn và bị coi là không bền vững.
Do đó, dù Harvard rất giàu, khả năng rút tiền mặt linh hoạt lại có giới hạn, đặc biệt khi đối mặt với sự thiếu hụt đột ngột hàng trăm triệu USD cho nghiên cứu.
Biện pháp đối phó và kịch bản thích nghi
Ngay sau thông báo cắt tài trợ lần đầu tiên, Harvard đã triển khai một số biện pháp tiết kiệm chi tiêu như đóng băng tuyển dụng, cắt giảm chi phí vận hành, và phát hành 450 triệu USD trái phiếu để tăng cường thanh khoản. Trường cũng khởi kiện Bộ Giáo dục, cho rằng việc dừng tài trợ là trái pháp luật và mang tính trừng phạt chính trị.
TT Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters.
Các chuyên gia tài chính nhận định, Harvard đủ khả năng hoạt động bình thường trong ngắn hạn mà không cần khoản tài trợ liên bang. Tuy nhiên, về dài hạn, nếu khủng hoảng kéo dài, trường có thể phải thu hẹp một số dự án nghiên cứu, giảm nhân sự, và tìm kiếm nguồn tài trợ thay thế từ tư nhân hoặc doanh nghiệp.
Cựu Chủ tịch Harvard – ông Larry Summers – cảnh báo rằng hành động của chính phủ có thể “đe dọa sự thịnh vượng và an ninh quốc gia” vì làm gián đoạn các nghiên cứu thiết yếu, đặc biệt trong lĩnh vực y tế, trí tuệ nhân tạo và quốc phòng.
Tương lai vẫn còn bỏ ngỏ
Việc Harvard có sớm khôi phục nguồn tài trợ hay không phụ thuộc phần lớn vào diễn biến pháp lý và môi trường chính trị. Nếu có sự thay đổi chính quyền sau cuộc bầu cử sắp tới, hoặc một phán quyết có lợi từ tòa án, dòng tiền liên bang có thể được mở lại.
Tuy vậy, trường hợp của Harvard cũng là hồi chuông cảnh báo cho các đại học Mỹ về sự phụ thuộc vào ngân sách liên bang và rủi ro chính trị ngày càng gia tăng. Dù chưa đứng trước nguy cơ “đóng cửa”, Harvard sẽ buộc phải tái cơ cấu tài chính và xác định lại ưu tiên chiến lược nếu muốn duy trì vị thế hàng đầu trong môi trường đầy biến động hiện nay.
nguonluc