Căng thẳng kéo dài, kỳ vọng mong manh
Cho đến nay, điều không thể phủ nhận là thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã rơi vào tình trạng tê liệt khi các mức thuế quan bị đẩy lên quá cao, vượt xa khả năng chịu đựng của doanh nghiệp và thị trường. Nhận thức rõ mức độ gián đoạn nghiêm trọng này có thể mở đường cho các cuộc đàm phán mới giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Trong quá trình đối thoại, hai bên có thể cân nhắc đạt được thỏa thuận nhằm từng bước dỡ bỏ các mức thuế “ăn miếng trả miếng” vốn được Mỹ áp đặt sau khi Trung Quốc có hành động trả đũa từ những căng thẳng thương mại giai đoạn 2018–2019. Tuy nhiên, ngay cả khi có được bước tiến tích cực, dự báo mức thuế trung bình đến cuối năm vẫn cao hơn khoảng 34 điểm phần trăm so với đầu năm nay, khi các mức thuế trước đó đã là 11%.
Những rạn nứt trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung Quốc được đánh giá khó có thể hàn gắn. Ảnh: Minh họa
Theo các chuyên gia, việc giải quyết tận gốc những mâu thuẫn thương mại giữa hai nước sẽ không thể nhanh chóng hay dễ dàng, vì những lý do mang tính cấu trúc lâu dài.
Thứ nhất, chính quyền Mỹ áp thuế với kỳ vọng cắt giảm thâm hụt thương mại và thúc đẩy sản xuất nội địa, đặc biệt đối với các ngành hàng chiến lược. Song thực tế, việc này không thể đạt được chỉ nhờ vào các hàng rào thuế quan hay việc ký kết hàng loạt thỏa thuận thương mại.
Nguyên nhân sâu xa nằm ở thói quen chi tiêu cao và tiết kiệm thấp của người tiêu dùng Mỹ. Hơn nữa, việc xây dựng lại chuỗi cung ứng tập trung tại Mỹ là quá trình dài hơi, không chỉ đơn thuần là xây nhà máy mà còn phải hình thành hệ sinh thái sản xuất nội địa. Tỷ lệ tham gia của Mỹ vào chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu hiện chỉ khoảng 13%, trong khi Trung Quốc giữ mức vượt trội 41%.
Tương lai đầy thách thức phía trước
Trung Quốc vẫn duy trì chính sách ưu tiên tăng trưởng thông qua đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế đối mặt với nhiều áp lực. Chính phủ Trung Quốc tin rằng đầu tư vào tài sản hữu hình giúp nâng cao năng suất và tạo ra giá trị lâu dài, hơn là khuyến khích tiêu dùng – vốn có nguy cơ đẩy nợ công lên cao cho thế hệ tương lai. Đồng thời, Bắc Kinh cũng kiên định theo đuổi mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ hàng đầu thế giới và giữ vững vị thế cạnh tranh trong sản xuất công nghệ cao.
Với những khác biệt sâu sắc về mô hình tăng trưởng, việc đảo ngược tình trạng mất cân bằng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đòi hỏi sự thay đổi mang tính hệ thống và bền vững ở cả hai phía. Ngay cả khi Washington yêu cầu Bắc Kinh tăng nhập khẩu từ Mỹ trong khuôn khổ thỏa thuận mới, khả năng thực thi vẫn gặp nhiều thách thức do hạn chế về năng lực cung ứng, cũng như những cân nhắc chiến lược trong quan hệ song phương.
Mỹ nhiều khả năng sẽ không xuất khẩu các thiết bị công nghệ cao hay vũ khí cho Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh cũng không muốn quá phụ thuộc vào Mỹ về lương thực hay năng lượng, mà sẽ tiếp tục chiến lược đa dạng hóa nguồn cung toàn cầu.
Tại Trung Quốc, các nhà hoạch định chính sách có xu hướng rất rõ ràng ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng thông qua đầu tư, đặc biệt trong giai đoạn kinh tế suy giảm.Ảnh: Bloomberg
Từ góc độ đàm phán, hai bên đều hướng đến một thỏa thuận toàn diện, song với số lượng lớn vấn đề cần giải quyết, tiến trình này được đánh giá sẽ rất phức tạp và kéo dài.
Hiện tại, thị trường tạm thời lạc quan khi hai bên đã ngừng áp thuế trả đũa lẫn nhau và thương mại giữa các nước ngoài Mỹ - Trung đang dần hồi phục. Tuy nhiên, triển vọng tăng trưởng vẫn bị phủ bóng bởi sự bất định. Đối với Trung Quốc, kịch bản thuế quan có thể nhanh chóng trở về mức đầu năm 2025 gần như không có khả năng.
Với các nền kinh tế châu Á khác, một số thỏa thuận thương mại có thể đạt được, nhưng khả năng thuế giảm xuống dưới 10% khi ký kết vẫn còn bỏ ngỏ. Ngoài ra, không có gì đảm bảo rằng tất cả các thỏa thuận có thể được hoàn tất trước khi giai đoạn tạm hoãn kết thúc.
Tình trạng bất ổn tiếp tục là lực cản lớn, khiến doanh nghiệp trì hoãn các quyết định đầu tư và tuyển dụng. Hệ quả là sự sụt giảm thương mại và đầu tư sẽ là kênh chính mà qua đó chính sách thuế tác động tiêu cực lên tăng trưởng kinh tế toàn khu vực.
Dự báo, GDP Trung Quốc có thể giảm từ mức 5,4% trong quý I năm nay xuống còn 3,7% vào quý IV. Các nền kinh tế châu Á khác cũng sẽ chịu áp lực giảm trưởng ở mức độ khác nhau, tùy thuộc vào mức độ gắn kết của họ với thương mại toàn cầu.
Những quốc gia có tỷ trọng xuất khẩu hàng hóa cao so với GDP và đóng góp từ xuất khẩu ròng lớn sẽ chịu tác động nặng nề hơn, tương tự giai đoạn 2018–2019 khi kinh tế Trung Quốc giảm tốc rõ rệt. Nếu không có sự đột phá nào trong việc giảm bớt bất ổn về chính sách thuế, châu Á có thể đang tiến tới một giai đoạn suy giảm đồng loạt và sâu rộng.
nguonluc