Chiều 10/12, Quốc hội thông qua Luật Viên chức (sửa đổi), đánh dấu bước chuyển quan trọng trong cách thức trả lương đối với hơn một triệu viên chức đang làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập.
Một trong những thay đổi lớn nhất là việc chuyển từ cơ chế lương chủ yếu dựa vào ngạch - bậc và thâm niên sang cơ chế lương gắn với vị trí việc làm, kết quả và hiệu quả công việc.
Theo quy định mới, viên chức được hưởng tiền lương, tiền thưởng và các khoản thu nhập khác trên cơ sở kết quả, hiệu quả công việc theo vị trí việc làm đảm nhiệm.
Đây là lần đầu tiên nguyên tắc "vị trí việc làm - kết quả công việc" trở thành cơ sở chi trả thu nhập trong lĩnh vực sự nghiệp công lập, thay cho cách tính lương chủ yếu dựa vào hệ thống ngạch - bậc và thâm niên như trước đây.
Cơ chế mới được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng cào bằng, tăng lương theo thời gian, chưa phản ánh đúng giá trị và trách nhiệm của từng vị trí.
Luật quy định rõ mỗi viên chức sẽ được gắn với một vị trí việc làm có mô tả cụ thể, bao gồm nhiệm vụ, tiêu chuẩn năng lực, yêu cầu về trình độ và trách nhiệm.
Đây cũng là căn cứ để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của viên chức hằng năm.
Trả lương theo vị trí việc làm từ ngày 1/7/2026, tạo phân hóa thu nhập theo trách nhiệm và kết quả công việc.
Theo luật mới, kết quả đánh giá được xếp theo 4 mức: hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, hoàn thành tốt nhiệm vụ, hoàn thành nhiệm vụ và không hoàn thành nhiệm vụ.
Kết quả này là một trong những cơ sở để xét nâng lương, thưởng và các chế độ liên quan đến tiền lương.
Luật đặt ra mốc thời gian rõ ràng để chuyển đổi sang cơ chế mới. Theo điều khoản thi hành, chậm nhất đến ngày 1/7/2027, tất cả bộ, ngành, địa phương phải hoàn thành việc rà soát, bố trí viên chức vào vị trí việc làm tương ứng và xếp lương theo vị trí đó đối với toàn bộ viên chức được tuyển dụng trước thời điểm luật có hiệu lực.
Điều này đồng nghĩa hệ thống ngạch - bậc hiện hành sẽ không còn là căn cứ chi trả thu nhập cho viên chức trong giai đoạn tiếp theo.
Ngoài tiền lương, luật mới cũng thiết kế các chế độ thu nhập gắn với vị trí và kết quả công việc, trong đó bao gồm tiền làm thêm giờ, làm ban đêm, công tác phí và các khoản thu nhập hợp pháp khác.
Các khoản này do đơn vị sự nghiệp công lập chi trả theo quy định của pháp luật và quy chế chi tiêu nội bộ, tạo điều kiện để đơn vị chủ động phân bổ nguồn lực, khuyến khích viên chức nâng cao chất lượng phục vụ.
Bên cạnh việc trả lương theo vị trí việc làm, luật vẫn duy trì các chính sách ưu đãi đặc thù đối với viên chức làm việc trong điều kiện khó khăn.
Theo khoản 3 Điều 12, viên chức đang công tác tại miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn hoặc trong các nghề nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm tiếp tục được hưởng chính sách ưu đãi theo quy định của pháp luật.
Như vậy, cơ chế mới vừa bảo đảm nguyên tắc cải cách tiền lương, vừa giữ gìn sự ổn định đối với nhóm đối tượng đặc thù.
Việc áp dụng cơ chế tiền lương gắn với vị trí việc làm cũng đặt ra yêu cầu về đánh giá định lượng và minh bạch trong quá trình quản lý viên chức.
Luật yêu cầu việc đánh giá phải dựa trên mức độ hoàn thành nhiệm vụ, sản phẩm công việc và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, đồng thời gắn với trách nhiệm của người đứng đầu.
Điều này nhằm khắc phục tình trạng đánh giá hình thức, đồng thời tạo động lực cho người làm tốt và cơ chế sàng lọc đối với trường hợp không hoàn thành nhiệm vụ.
Từ 1/7/2026, khi luật bắt đầu có hiệu lực, viên chức trên toàn quốc sẽ bước vào giai đoạn chuyển đổi lớn, nơi thu nhập không còn dựa vào thâm niên mà gắn chặt với vị trí đảm nhiệm và kết quả công việc.
Đây được xem là một trong những thay đổi trọng tâm, góp phần hiện đại hóa nền công vụ và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập.
phapluatplus